مسجد ایاصوفیه

Hagia Sophia Mosque

ایاصوفیه، بهتر از این نمی‌شود! یک سفر توریستی به شهر استانبول، قلب ترکیه؛ شهری پر از جاذبه‌های گردشگری بی‌نظیر که مسجد ایاصوفیه بین آن‌ها می‌درخشد. این مکان به چند اسم شناخته می‌شود: کلیسا، مسجد یا موزه ایاصوفیه و یا ایاصوفیه تنها.

 مسجد ایاصوفیه

مسجد ایاصوفیه نماد استانبول و اصلی‌ترین جاذبه تاریخی این شهر و کشور ترکیه محسوب می‌شود و گردشگران زیادی را از فرودگاه جدید استانبول مستقیم به سمت خود می‌کشاند. این شاهکار بیزانسی در منطقه «سلطان احمد» (منطقه مرکزی شهر استانبول) خودنمایی می‌کند. دیدن این مسجد از اوجب واجبات است، به طوری که کارشناسان استانبول‌شناسی پین‌تاتی به مسافران و توریست‌های استانبول تاکید می‌کنند دیدن این مسجد زیبا را از قلم نیندازند.

برای کسانی که عجله دارند

• کلاً دو دسته توریست وجود دارد: دسته اول آن‌هایی که موزه ایاصوفیه استانبول را می‌شناسند ولی آن را ندیده‌اند، دسته دوم آن‌هایی که ایاصوفیه را می‌شناسند و آن را دیده‌اند.
• شهر استانبول را با اسم ایاصوفیه می‌شناسند.
• اکثر توریست‌ها و مسافران استانبول، گردش خود را از مسجد شروع می‌کنند.
• این بنا، در ابتدا کلیسا بوده، بعد تبدیل به مسجد شده و سرانجام اسم موزه روی آن گذاشته شد.
• قدمت این مسجد به 1400 سال است.
• آدرس مسجد ایاصوفیه را همه بلدند. کافی است اسم آن را بیاورید.
• ایاصوفیه نماد استانبول است. هر جا عکسی از این شهر می‌بینیم، مناره‌ها و گنبدهای ایاصوفیه هم در آن حضور دارند.
• این موزه فقط بیست متر از یک زمین فوتبال استاندارد کوچک‌تر است.
• گنبد اصلی مسجد  33 متر قطر دارد.
• ستونی در این مسجد یا کلیسا قرار دارد که همیشه مرطوب است و گفته می‌شود دردها را از بین می‌برد.
• برای ساخت این ساختمان، 10 هزار کارگر و 100 استادکار، به مدت پنج سال عرق ریختند.
•  شاید سوال خیلی‌ها این باشد: فاصله میدان تکسیم تا ایاصوفیه چقدر است؟ حدود 20 دقیقه.

کلیسا، مسجد یا موزه؟ داستان ایاصوفیه

در استانبول ایاصوفیه را هم مسجد می‌نامند هم موزه! بعضی‌ها هم می‌گویند که در اصل کلیسا بوده. آخرش کدام درست است؟

کنستانتین دوم، امپراتور بیزانس، وقتی دستور ساخت کلیسای اعظم در قسطنطنیه را داد، 10 هزار کارگر و 100 استادکار دست به کار شدند و پنج سال عرق ریختند تا کار بالاخره تمام شد. حدود 80 سال بعد از آن، دعوایی در خاندان بیزانسی رخ داد و کلیسا به آتش کشیده شد. کلیسایی جدید بر روی خرابه کلیسای سوخته ساختند و اسم آن را «حاجیا صوفیا» به معنی «حکمت مقدس» گذاشتند.

اما این آخر ماجرا نبود؛ چون این کلیسا هم در طی جنگ داخلی تخریب شد. تا این‌که «ژوستینین یکم» سومین کلیسا را ساخت؛ اما این بار زلزله آمد و گنبد اصلی آن فرو ریخت. بالاخره ترکان عثمانی در سال 1453 میلادی به فرماندهی «سلطان محمد فاتح»، آمدند به میدان و به محض ورود به شهر، کلیسای ایاصوفیه را مسجد اعلام کردند. با تغییر کاربری ساختمان، تغییراتی در فضای داخلی مسجد اعمال شد.

در زمان حکومت عثمانی‌ها، به ایاصوفیه محراب، منبر، مناره‌ها، حوض وضو، مدرسه، کتابخانه، آرامگاه و آشپزخانه اضافه شد. البته وقتی سلطان محمد فاتح، استانبول را فتح کرد دستور داد تغییراتی در نمای داخلی مسجد ایاصوفیه بدهند. موزاییک‌های دارای نقوش مسیحی باید پنهان می‌شدند. به همین دلیل روی آن‌ها را با گچ پوشاندند و نقوش اسلامی را روی آن‌ها ترسیم کردند.

موزاییک‌های مسیحی بعداً کشف و توسط معماران ایتالیایی مرمت شدند. بعد از 500 سال، نوبت اولین رئیس‌جمهور ترکیه، آقای آتاتورک بود. او دستور داد فرش‌های مسجد را جمع کردند و مسجد تبدیل شد به موزه ایاصوفیه استانبول. از آن موقع، سوال اکثر توریست‌ها و گردشگران استانبول این شد: قیمت بلیط مسجد ایاصوفیه چقدر است؟

سلیمان! من از تو جلو زدم!

شما به دیدن بنایی می‌روید با قدمت 1400 سال ، هر قدم در این موزه بی‌نظیر شما را به یکی از این سال‌ها می‌برد و این است معجزه ایاصوفیه که بیننده را مدام در حیرت نگه می‌دارد.

کل بنای موزه ایاصوفیه استانبول فقط بیست متر از یک زمین فوتبال استاندارد کوچک‌تر است.گنبد اصلی آن 33 متر قطر دارد. ساخت چنین گنبد عظیمی در آن زمان‌ها، کاری تقریباً غیرممکن به نظر می‌رسید. چراکه حین ساخت یک بار قسمت اعظم آن فرو ریخت. عمق گنبد ۱۸ متر و ارتفاع آن از سطح زمین ۵۶ متر است.

پلان مسجد را که نگاه می‌کنیم، طاق‌ها و ستون‌ها به طرز زیبایی با هم هماهنگ هستند. چهار ستون بزرگ و باشکوه، شبیه پای فیل، چهار طاق مسجد ایاصوفیه استانبول را بالا نگاه داشته‌اند و گنبد بزرگ بر روی این ستون‌ها قرار گرفته است.

نمای داخلی مسجد خیره‌کننده است. وقتی به زیر گنبد می‌رسید، نور از ۴۰ پنجره در ساقه گنبد، به روی موزاییک‌های طلایی می‌تابند و صحنه‌ای بی‌نظیر می‌سازند. تاریخ‌نگاران می‌گویند زمانی که ساخت ایاصوفیه به پایان رسید، ژوستینین گفت: «سلیمان! من از تو جلو زدم.»

اگر در ساعات آخر روز به دیدن موزه ایاصوفیه بروید، با تاریک شدن هوا، موقع خارج شدن، بار دیگر نگاهی به بنای موزه بیندازید. نورپردازی زیبا نمای خارجی موزه، برای آخرین بار شما را متحیر می‌کند.

ستونی در ایاصوفیه به گریه افتاد!

روزی روزگاری، «سنت گریگوری» معجزه‌گر، اسقف مسیحی کاتولیک امپراتوری روم، به کنار یکی از ستون‌های مرمر کلیسای ایاصوفیه می‌رسد و آن را تقدیس می‌کند. در همان لحظه ستون مرطوب می‌شود. از آن روز به بعد، این ستون می‌شود محل شفای بیمارها.

این ستون گریان که با پوشش مسی احاطه‌شده در تمام فصول سال مرطوب و نمناک است. حفره‌ای در این ستون قرار دارد که شخص بیمار باید انگشت خود را درون آن حفره فرو می‌کرده و می‌چرخانده. بعد دستش را روی ناحیه بیمار می‌گذاشته تا شفا بگیرد. حتی یکی از امپراتورهای رومی فقط با تکیه دادن به این ستون توانسته سردرد وحشتناکی که داشته را درمان کند.هرچند که این یک افسانه است، ولی هر کسی وارد موزه ایاصوفیه می‌شود، سریع خود را به این ستون می‌رساند و دستش را وارد حفره می‌کند تا شانس خودش را امتحان کند.

ورود رایگان به ایاصوفیه!

شاید قیمت بلیط موزه ایاصوفیه کمی گران باشد، ولی گروه‌های زیر می‌توانند رایگان وارد این مسجد شوند. شما جز کدام گروهید؟

• بچه‌ها و نوجوانان زیر ۱۸ سال اهل ترکیه
• کودکان زیر ۱۲ اهل سایر کشورها
• جانبازان، همسران و فرزندان شهیدان و جانبازان کشور ترکیه
• سربازان و افسران غیر نظامی کشور ترکیه
• صاحبان کارت‌های ICOMOS، یونسکو و ICOM
• صاحبان پرس کارت استانبول Press Card
• و سایر مهمانان مخصوص دولت ترکیه!

چگونه به مسجد ایاصوفیه برویم؟

لازم نیست حتماً آدرس مسجد ایاصوفیه را بدانید. از فرودگاه جدید استانبول که خارج شدید، کافی است به رانندگان تاکسی فقط یک کلمه بگویید: ایاصوفیه! تاکسی وارد خیابان‌های پرجنب‌وجوش استانبول می‌شود. گاهی راننده کلماتی به ترکی می‌گوید که شما متوجه منظورش نمی‌شوید.

ناگهان با انگشت جایی جلوتر از ماشین را نشان می‌دهد. شما سرتان را از شیشه بیرون می‌آورید، از لابه‌لای درختان بلند، مناره‌ها و گنبدهایی را می‌بینید. راننده فریاد می‌زند: ایاصوفیه!

شکوه این کلیسا- مسجد- موزه آن‌قدر شما را می‌گیرد که فراموش می‌کنید کرایه تاکسی را بدهید. صدای بوق راننده شما را از حال خود بیرون می‌آورد. وقتی متوجه می‌شوید که باید پول زیادی را پرداخت کنید، تصمیم می‌گیرید بقیه مکان‌های دیدنی را با مترو یا اتوبوس بروید.

البته مترو همه جا به کار نمی‌آید. مثلا ارزان‌ترین و بهترین مسیر برای رفتن از فرودگاه جدید استانبول به مسجد ایاصوفیه، اتوبوس است. در ترمینال فرودگاه جدید استانبول سوار اتوبوس‌ها خط iST-20 شوید و بعد از یک مسافرت نسبتا طولانی (حدود یک ساعت و نیم) در ایستگاه سلطان احمد Sultanahmet پیاده شوید.

حالا اگر در میدان تکسیم بودید و خواستید به منطقه سلطان احمد بروید، یکی از راه‌ها، مترو است.

ولی رفتن به مسجد ایاصوفیه با مترو چگونه است؟

در ایستگاه متروی میدان تکسیم سوار خط F1 (فونیکولار) شده و در ایستگاه کاباتاش پیاده شوید. از مترو بیرون بیایید و ایستگاه تراموا را پیدا کنید. در آن‌جا سوار خط T1 شده و بعد از چند دقیقه در ایستگاه سلطان احمد Sultanahmet پیاده شوید.

رستوران‌های اطراف مسجد ایاصوفیه کجاست؟

اطراف مسجد ایاصوفیه دستفروش‌های زیادی هستند که بلال و بلوط می‌فروشند. قطعاً کاملاً بهداشتی نیستند، ولی اگر زیاد روی این موضوع حساس نیستید، می‌توانید امتحان کنید. البته باید بگوییم که معمولاً دست‌فروش‌های این‌جا قیمتشان از بقیه جاهای استانبول گران‌تر است.

اگر گرسنگی شما بیشتر از این حرف‌هاست، بهتر است بروید سراغ رستوران‌های اطراف ایاصوفیه مثل رستوران اصلان و رستوران پاندلی.

بعد از مسجد ایاصوفیه کجا برویم؟

خیلی جاها! شما می‌توانید کلی از بازدیدهای خودتان را در اطراف ایاصوفیه انجام دهید.

• تا کاخ توپکاپی: ۵ دقیقه
• تا کلیسای ایا ایرنه: ۵ دقیقه
• تا حمام خرم سلطان ایاصوفیه: ۵ دقیقه
• تا باسیلیکا سیسترن: ۵ دقیقه
• تا موزه باستان شناسی استانبول: ۵ دقیقه
• تا مسجد سلطان احمد: ۵ دقیقه
• تا موزه هنرهای اسلامی و ترکی: ۵ دقیقه