باسیلیکا سیترن
Basilica Cistern

1500 سال زیرِ زمین

ترکیه کشور گردش است و استانبول توریستی‌ترین شهر آن. شهری با جاذبه‌های گردشگری فراوان که مسافران و گردشگران زیادی را هر روزه از سراسر جهان به سمت خود می‌کشد. هواپیماها با پرچم‌های مختلف در فرودگاه جدید استانبول فرود می‌آیند و مسافران هیجان‌زده را به استانبول می‌سپارد.سفر به استانبول یک سفر عادی نیست، چون هر بار مسافرانش را شگفت‌زده می‌کند. یک بار با موزه ایاصوفیه‌اش، یک بار با خیابان استقلالش و حالا هم با «باسیلیکا سیسترن»‌ که به آب انبار باسیلیکا هم مشهور است. کارشناسان خبره پین‌تاتی تاکید دارند که حتماً از این بنای دیدنی و تاریخی دیدن کنید.

داستان آب انبار باسیلیکا سیسترن استانبول از کجا شروع شد؟

طبق تحقیقات تیم پین‌تاتی، در قرن شانزدهم پادشاه فرانسه، فرانسوای اول، به دانشمند خودش «پتروس جولیوس» دستور داد تا به قسطنطنیه برود و درباره نسخ خطی و باستانی روم شرقی تحقیق کند. جولیوس هم به راه افتاد و تحقیقاتش را آغاز کرد. در یکی از روزها که در حال دیدن مسجد ایاصوفیه بود، چند نفر را دید که هر کدام سطلی در دست داشتند و به سمت مسجد سلطان احمد می‌رفتند. جولیوس کنجکاو شد و از آن‌ها پرسید:

• این سطل‌ها برای چیست؟
• برای برداشتن آب است. می‌رویم آب انبار

جولیوس متعجب پشت سر آن‌ها راه افتاد بعد از چند دقیقه پیاده‌روی، به ورودی یک سرداب رسیدند. از پله‌های زیاد و بلند زیرزمین پایین رفتند تا جایی که فضا تاریک شد. وقتی چشمش به تاریکی عادت کرد، سرداب وسیعی را دید با ستون‌های زیاد. یکی از مردها گفت:

• ما آب را از این‌جا برمی‌داریم. گاهی هم ماهیگیری می‌کنیم.

همراهان مشغول ماهیگیری شدند. جولیوس سوار قایق شد تا گشتی داخل سرداب بزند. دانشمند فرانسوی ابعاد، مساحت، تعداد ستون‌ها و ظرفیت سرداب را محاسبه کرد و پس از اتمام تحقیقاتش آن‌ها را در سفرنامه خود منتشر کرد و این شد که سرداب باسیلیکا به جهانیان معرفی شد.

ماجرای باسیلیکا سیسترن

در سال 532 میلادی پادشاه روم شرقی ژوستین یکم، دستور داد تا زیرزمین کلیسای باسیلیکا استوا که آسیب دیده بود، بازسازی و به یک آب انبار بزرگ تبدیل کنند. این کار برای تأمین آب کاخ امپراتوری (کاخ بزرگ) و چند ساختمان اطراف آن انجام می‌شد. به این صورت بزرگ‌ترین آب انبار قسطنطنیه ساخته شد.

حالا مشکل اصلی تأمین آب آن بود. ظرفیت باسیلیکا سیسترن 80 هزار مترمکعب بود. برای پر کردن آن نیاز به منبعی بزرگ بود که در کنار دریای سیاه قرار داشت. چاره دیگری نبود. فاصله 20 کیلومتری آب انبار تا مخزن را کانال کشیدند تا کار احداث آب انبار باسیلیکا به پایان برسد. چون قبلاً این آب انبار، زیرزمین یک باسیلیکا بود، اسم آن را می‌گذارند: آب انبار باسیلیکا یا «باسیلیکا سیسترن».

منبع اصلی آب شهر

هرچند آب انبار جدید فقط برای کاخ امپراتور بود، اما به مرور زمان تبدیل به منبع اصلی آب شهر در دوران خشکی و کم‌آبی شد. تا این‌که امپراتوران بیزانس تصمیم گرفتند از کاخ بزرگ به قصر دیگری اثاث‌کشی کنند. دیگر نیازی به آب انبار نبود و برای همین کم‌کم باسیلیکا سیسترن غیرفعال شد.

عثمانی‌ها که روی کار آمدند، سرداب باسیلیکا که به آب انبار استانبول مشهور شده بود، برای مدت کوتاهی دوباره به راه افتاد، اما از آن‌جایی که امپراتوران عثمانی آب روان را ترجیح می‌دادند، آن را تبدیل کردند به یک انبار. جایی برای زباله و وسایل دور ریختنی و حتی جنازه! وقتی عثمانی‌ها رفتند، چیزهای زیادی جا گذاشتند، از جمله 50 تُن گِل در باسیلیکا سیسترن که زحمت خارج کردن آن روی دوش دولت ترکیه افتاد.

کله برعکس مدوسا

آن‌قدر تعداد ستون‌های سرداب باسیلیکا زیاد است که چشم هر تازه‌واردی را خیره می‌کند. 336 ستون 9 متری که در 12 ردیف 28 تایی خیلی منظم چیده شدند. ولی وقتی شروع به قدم زدن می‌کنید، چیز عجیب‌تری می‌بینید: دو ستون که روی سردیس قرار گرفته! سردیسی از یک زن که به جای مو، روی سرش مارهای پیچ‌درپیچ است.

مدوسا کیست؟

یک شخصیت افسانه‌ای یونانی است. او زنی بسیار زیبا بود. هر کس او را می‌دید، محو زیبایی‌اش می‌شد. آن‌قدر که پوزئیدون، خدای دریا نیز تسلیم مدوسا شده و در معبد آتنا همبسترش شد. آتنا از این جسارت عصبانی شد و برای گرفتن انتقام، مدوسا را به یک گورگون (زشت‌ترین و منفورترین موجود) و گیسوانش را به مارهایی وحشتناک تبدیل کرد.

پس از آن مدوسا به هر کس نگاه می‌کرد، به سنگ تبدیل می‌شد. برای همین همه از او دوری می‌کردند. برخی معماران هم مجسمه سر مدوسا را در ساختمان‌هایشان قرار دادند تا بلا و خطر را از آن دور کند. از جمله در سرداب باسیلیکا.

حالا مدوسا هر چه به بقیه خیره شود هیچ اتفاقی نمی‌افتد. انگار آخرین نگاه را در آینه به خودش کرد و از آن به بعد، به سنگ تبدیل شد.

چگونه به آب انبار باسیلیکا برویم؟

اگر بعد از موزه ایاصوفیه یا مسجد سلطان احمد می‌خواهید به سرداب باسیلیکا بروید، کافی است از کسی بپرسید. در کمتر از 10 دقیقه می‌رسید به این آب انبار استانبول. هر جای دیگر شهر هم بودید، به راحتی تاکسی، اتوبوس تراموا یا مترو به سمت محله سلطان احمد پیدا می‌شود.

یکی از بهترین راه‌ها برای رسیدن به این محله، ترامواست. فاصله ایستگاه تراموای سلطان احمد تا آب انبار باسیلیکا استانبول فقط دو دقیقه است. اگر در میدان تکسیم بودید، با متروی فونیکولار ( F1 ) به ایستگاه کاباتاش بروید و از آن‌جا سوار تراموا خط (T1) شوید تا به ایستگاه سلطان احمد برسید.

بعد از چند دقیقه پیاده‌روی به ابتدای خیابان یرباتان دقیقا روبروی مسجد ایاصوفیه می‌رسید.

تابلوهای راهنمای باسیلیکا، شما را به سمت این آب‌انبار هدایت می کند.

خلاصه…

استانبول آن‌قدر شگفتی و دیدنی دارد که سرداب باسیلیکا با آن همه عظمتش، تنها گوشه‌ای از آن است. با دیدن آب انبار باسیلیکا وارد دنیای داستان‌ها و افسانه‌های قدیمی شوید.